1. permacultuur als oplossing voor toekomstige problemen.
Ik
weet dat ik al een aantal jaar loop te zagen over permacultuur.
Eigenlijk ben ik voor geen millimeter geïnteresseerd in een hele hoop
shit die door andere permaculturisten gekweekt wordt: warmoes, snijbiet,
rapen, het merendeel van de kolen, aardperen, I couldn't care less.
Permacultuur in kader van moestuinieren, gaat voor mij over het delen
van principes via een toegankelijke vorm: want iedereen die wil kan
planten kweken. Zelfs van achter een raam, desnoods.
Bovendien
gaat permacultuur helemaal niet over planten - alleen. Het gaat over
energie: hoe doe je meer met minder. Het gaat over functies: wat doet
iets: Een boom die vruchten, schaduw en leefplaatsen voor vogels levert,
bijvoorbeeld, doet meer dan een boom die alleen mooi is.
Zo
kan je bijvoorbeeld eens nadenken over het dak van een gebouw(en). Als
dat stevig genoeg is, kan je beginnen nadenken over het planten van
planten.
In de eerste stap is dat een groendak, wat op zich al een aantal functies vervult:
1. milderen van de impact van zon - en in mindere mate wind en regen - op je gebouw. Planten zullen de temperatuur milderen.
2. planten slaan koolstof(dioxide) op
3.
planten zorgen voor voeding voor allerlei bodem- en insectenleven, die
op hun beurt ook weer allerlei functies uitvoeren, van het capteren van
koolstof(dioxide) tot het vernietigen van pestinsecten, het bestuiven
van planten voor onze voeding, enz.
Van
daaruit kan je allerlei richtingen uit, deels ook afhankelijk van de
toegang tot je dak. Je kan daar een volwaardige bessen- en fruittuin van
maken, waarmee je de mensen in het gebouw, gedurende de zomer kan voorzien van
extraatjes, die lokaal zijn, en indien goed gedaan, zoveel meer voeding
zullen bevatten dan de rommel die je in de winkel koopt.
De
kans is reëel dat je mensen vindt die bezig zijn met
tuin en dergelijke, die misschien een handje willen bijsteken bij het
geven van water wanneer nodig, tot mensen die even in het groen kunnen
vertoeven tijdens de middag. Een bankje onder een mooie boom in een pot,
waar ze hun tas koffie kunnen opdrinken...
Waar
denk ik verder aan: pepertjes, aardbeien, bessen, kruiden allerhande
(misschien zelfs hazelnoten?). producten die in de winkel toch ook weer
niet zo heel goedkoop zijn, of moeilijk te vinden wegens moeilijk
verplaatsbaar, waarvan je niet zo veel nodig hebt, enz;
2.
toekomst tout court: klimaatverandering
is here to stay. dat gaat op een flink aantal gebieden zijn impact
hebben op ons. Binnen dit punt 2 wil ik even foicussen op
werkomgeving, die te maken gaan krijgen met - de
belangrijkste impact, denk ik - zeer warme periodes. Maar ook computers
en andere tech gaan koeling nodig hebben.
Dat
betekent twee dingen:
ten eerste dat er momenten gaan zijn, waarop de
temperatuur moet verlaagd kunnen worden, de facto;
ten tweede dat er een
volledige sector gaat opstaan/bloeien - binnen bouw en facility
management - die daarvan gaan profiteren: denk aan airco placeerders,
maar evenzogoed gaan er andere oplossingen komen.
Klimaatdienstverlening, ik zie het waarschijnlijker en waarschijnlijker.
Hoe dat er concreet uitziet, kweetniet, maar het is een sector die gaat
ontstaan/bloeien. Klimaatoplossingen, van airco tot het bekleden van
gebouwen met groene wanden ed, gaan echt niet goedkoper worden. Vraag en
aanbod.
Bedenk dat de migratiestromen
naar hier niet gaan stoppen, tenzij er een enorm stringente benadering
wordt toegepast en ze in dictatoriale regimes vluchtelingen gaan vangen
en terugsturen, maar dan nog krijg je in de wereld een aantal
migratiestromen die impact gaan hebben.
Au
fond is het feit dat enerzijds wij als westerlingen een enorme impact
hebben op verbruik van materialen en energie, er is anderzijds dat de
rest van de wereld ook zo wil leven - ik hoor letterlijk van mijn zuid
afrikaanse vriend, dat de mensen ginder iets hebben van "en nu is het
aan ons (om te vervuilen; ze noemen het consumptie, maar de facto hangen
die twee nog steeds samen)".
Die
migrerende mensen vormen deel van de oplossing voor ons demografische
probleem, en gaan allemaal - of toch bijna allemaal - langs grootsteden
passeren.
Bedenk
dat klimaat slechts één van de elementen is in dit verhaal, je hebt de
potentiële afname van de impact van Europa op de wereld, niet in geringe
mate door onze demografische problemen - heel het "die laatste 3% werklozen moet aan het
werk" is de facto een combinatie van demografie (de vergrijzing) met
korte termijn-denken
(ze wisten dat de babyboomers massaal gingen
uitstromen, en daar is zo enorm weinig mee gedaan, in vergelijking met
NDL bijvoorbeeld. Niet dat ik per sé fan ben van hun aanpak, maar zij
zijn er beter mee bezig dan wij, wij branden blusjes. (pun intended.))
o
ja, dat in combinatie met reductionisme, het reduceren van systemen tot
één element "de bedrijven zorgen voor de welvaart" (waarbij ze wel zeer
vaak uitgaan van tech die ontwikkeld is door overheden/legers, los van
de infrastructuur zoals wegen, busverbindingen, enz. tot en met vakbond
en psychologen die hun rol spelen in het omgaan met de schade die dit
systeem ons toebrengt.);
Die 3 % werklozen, vullen wel hun rol in de
economie in, en dat geld draait rechtstreeks mee, hier en nu, in winkels
enz. in tegenstelling tot grote delen van loon die verdwijnen naar
investeringen in het buitenland. Elke euro die ik uitgeef in delhaize
zorgt op zich daar weer voor impact op economie. Deficit spending.
3. toekomst tout court (the sequel):
waar
we volgens mij naartoegaan, is een wereld die minder stabiel is, meer
schokken zal inhouden. Voor de ene medemens gaat zich dat uiten in een
kelder die jaarlijks onderloopt, omdat hij wegens gebrek aan middelen
alleen maar een huis in overstromingsgebied kon kopen, en door klimaat -
meer regenbommen - wel, je ziet het plaatje.
Bij de andere gaat dat
gaan over toegang tot betaalbare, gezonde voeding, en bij gebrek daaraan
tot ontwikkelingsstoornissen (van de facto kinderen die trager groeien,
maar evenzogoed kinderen met een gebrek aan vitaminen en mineralen, die
zich moeilijker kunnen concentreren op school enz...).
Bovendien gaat
dit niet gaan met landelijke schokken. Deze schokken gaan mens per mens,
gezin per gezin binnenkomen, waarbij een deel van deze maatschappij
zich gaat kunnen uitkopen - airco kopen en verbruik betalen,
bijvoorbeeld - zodat ook de solidariteit verder gaat afnemen. Die stress
en schokken gaan mensen meer op zichzelf werpen, dus is het volgens mij
nodig om mensen daarin op te leiden.
Om een
vies woord te gebruiken: spiritueel. Daarmee bedoel ik niet drie stenen
op elkaar zetten en chakra's openen, maar heel concreet werken rond
bijvoorbeeld resilience/veerkracht. Mensen opleiding in het besef dat ze
niet alleen individuen zijn - u bent het waard, zoals L'Oréal zegt -
maar ook verbonden met de hele wereld. Het moeten niet plots allemaal
kern-altruïsten worden, ik denk aan 1 tot 3% van het geheel.
Zoals
naomi klein de werking van het kapitalisme omschrijft als zich
klaarmaken/klaarhouden en bij schokken de boel in de verwarring
overnemen; wel, vanuit datzelfde, de schokken gebruiken om het leven van
mensen de facto te verbeteren.
(Dat gaat over "zingeving",
waarbij dingen doen met en voor andere mensen, mensen een gevoel van
"nut" kan geven. Ook de toenemende individualisering op zich, biedt daar
mogelijkheden. Zoals ik al zei, vanuit het vormen van een tegengewicht
(mensen blijven sociaal, ze hebben andere mensen nodig...) maar ook
vanuit "benaderbaarheid". je ziet zo duidelijk hoe collectivistische
culturen vaak geïndividualiseerd worden wanneer ze in het westen
neerstrijken, met ook een tegenreactie, die zich meer terugplooit op de
eigen cultuur. Individuen hebben veel minder toestemming nodig van
"leiders", of dat nu familieoudsten of spirituele leiders zijn. )
Dit
gaat nu even ongelofelijk cynisch klinken, maar naomi klein heeft
gelijk, mensen veranderen vaak pas wanneer ze in shock zijn. En op die
manier opent klimaatverstoring mogelijkheden. Hard. Ja. Cynisch. ook.
Realistisch. Jep. Mensen gaan gezonder leven na de kankerdiagnose of een
hartinfarct. Mensen zijn plots wel in staat tot bepaalde dingen nadat
hun lief hen heeft buitengesmeten.
4.
toekomst van de wereld (trequel): werk.
Hoewel de tendens momenteel ligt
in de lijn van wat de raad der wijzen van het onderwijs gezegd heeft:
schaf al die werkonderbrekingssystemen af - tijdskrediet om voor een
zieke ouder te zorgen, allez zeg... - zodat we mensen weer voltijds
kunnen laten werken, gaat dat toch evolueren naar meer werk op maat,
denk ik.
Als er volk te kort is, stijgt de verhouding vraag versus
aanbod en stijgt de prijs. Dit is wat ik gezegd heb over de ingenieurs
in Nairobi. Hier blijft men uitgaan van "vraag": de industrie heeft zo
en zoveel mensen nodig, dus... terwijl men gaat moeten uitgaan van het
aanbod (die en die mensen zijn er en je kan geen ingenieur maken van
iemand met discalculi, mensen die door erbarmelijke omstandigheden hun
middelbaar niet kunnen afmaken, enz.).
Dat
maatwerk bevat valkuilen én opportuniteiten.
5. toekomst (tout court): waar ik
denk dat we moeten op inzetten, is "verbinding". Ook dat is
permacultuur: Cultiveren van
solidariteit. Intergenerationeel, intercultureel, enz.
6. toekomst (concreet):
1. verder inzetten op verbinding. Verbinding via problemen - twee mensen die een kind verliezen hebben elkaar iets te vertellen.
2.
inzetten op zingeving. Het is een bekend fenomeen dat veel mensen
zoekende zijn, sinds het katholicisme op zijn retour is. Ik ben even
hard tegen religie als gelijk welke andere zinnige mens, maar voor veel
mensen is daarmee hun zingeving verdwenen, zodat ze nu de economie als
zingevend zien. Ik zeg dat het socialistische/rode/linkse verhaal wel een groter
verhaal kan gebruiken, een toekomstbeeld waar men zich achter kan
smijten - zoals dat vroeger de exploitatie van arbeiders tegengaan was,
solidariteit cultiveren, enz. Concreet: het belang van elke mens - dat
individualisme is niet weg, he - binnen de groep en het belang van de
groep, terug meer op gelijke hoogte brengen. Het kan veranderd zijn,
maar mijn aanvoelen van x jaar geleden was dat vooral het collectieve
centraal stond. En dan krijgt persoon y opslag en de rest niet, en mag
je al dag met het handje zeggen tegen de solidariteit.
3. Misschien is het zinvol om te gaan kijken naar "klimaatdienstverlening". Wederom iets wat
je doet om verschillende redenen: enerzijds omdat mensen het nodig gaan
hebben - armere mensen die in slechtgeïsoleerde huizen in het
hitte-eiland Brussel op elkaar leven, toegang hebben tot enkel goedkoop
voedsel, relatief gezien (ten opzichte van lage inkomens) een groter
deel van hun inkomen moeten spenderen omtrent klimaat, met tweedehands
airco enz. - anderzijds om achteraf te kunnen zeggen: kijk, wij hebben
dat gedaan. Gaat dat genoeg zijn, geenszins. Het wordt dystopisch en
veel mensen gaan een moment hebben waarop ze in paniek gaan wanneer ze
beseffen hoe ernstig de situatie is.
Bijkomend
is ook dat dit een voordeel is ten aanzien van zo goed als elke partij
in België: "wat hebben jullie rechtse fuckers gedaan in dat opzicht?"
(Het
zou me niet verwonderen moesten er databanken komen, waarin mensen
notuleren wat er allemaal gezegd en geschreven wordt over klimaat. Op
het moment dat de Dender weer overstroomd, moet je bij die mensen niet
afkomen met "we moeten klimaatrealistisch zijn...". (dat is wat ik
bedoel met die "schokken". Op het moment dat mensen hun hebben en houden
door de straat drijft, kan je ze natuurlijk vertellen dat "klimaatangst
overdreven is", maar of ze daar oren naar gaan hebben? Bovendien gaan
die situaties alleen erger worden...)
Het kan
nooit kwaad daarin verder te kijken dan vlaanderen of Blegië. In de VS
zijn er staten - californië - waar je je huis niet meer verzekerd krijgt,
om wille van bosbranden. (Wil je echt weten hoe ernstig de toestand van
het klimaat is? Vraag het aan de boeren en aan de verzekeraars. gezien
er toch niet geluisterd wordt naar wetenschappers...)
Peter
ps
Weet je wat tot nu toe mijn belangrijkste exploot is? Permacultuur reduceren tot
ODS. Observeren - kijken voorbij je eigen bril; zien wat er echt is en
niet alleen wat je wil zien - diversiteit - betekent veerkracht - en
systeemdenken - alles is verbonden.
Ik denk dat als je van die drie vertrekt, je al heel ver springt.
En
voeg je daar een vleugje "fight club" aan toe, "to lose all hope is
freedom", dan ligt het pad open naar een soort van hope-post-hope. Nu
denken veel mensen dat alles wel goedkomt. Wanneer je beseft dat dat
niet zo is, is er paniek. Voorbij die paniek - die au fond ook een
"schok" is - ligt er een mogelijkheid tot vernieuwde hoop. Anders
gezegd: heel de maatschappij is vooral bezig met "niet in de gevangenis
terechtkomen", terwijl we met zijn allen "naar de gevangenis gaan", en
het doel is dus niet "gelukkig worden buiten de gevangenis", maar
"gelukkig kunnen zijn, zelfs in de gevangenis".
--
